ΓΙΑ ΤΟΝ ΣΑΒΒΑ ΠΑΥΛΟΥ*

«Η σχέση μου με το Σ.Παύλου ήταν μια σχέση μακρινής αλληλοεκτίμησης, συναντηθήκαμε 3,4 φορές όλες κι όλες. Ήμουν παραλήπτης για χρόνια των ιστοριών του μέσω του ιστολογίου του, τις οποίες συχνά διέτρεχα και διάβαζα. Μέσα από τα πολιτικά, ιδίως, κείμενα του, ενίοτε επιβεβαίωνα ή αμφισβητούσα κάποιες απόψεις μου. Γνωρίζω επίσης από κοινούς φίλους ότι έτρεφε ένα είδος εκτίμησης προς το πρόσωπο μου. Εκείνος είχε μερικά από τα βιβλία μου και τα είχε διαβάσει όπως έκανε με τα πλείστα βιβλία. Είχε μάλιστα συνεπιμεληθεί ένα αφιέρωμα στην ποίηση μου στην έκδοση των Μικροφιλολογικών.
Αυτά σίγουρα δεν ενδιαφέρουν κανένα αλλά είναι ό,τι πιο απτό μπορώ να καταθέσω για τη σχέση μου με το Σάββα, πέραν της ισχυρής πεποίθησης που είχα ότι επρόκειτο για ένα ογκόλιθο της σκέψης και του λόγου.
Καμία φορά αυτές οι αποστάσεις μεταξύ θνητών δεν είναι για πέταμα διότι δύσκολα φθείρονται, διαπνέονται από διαισθητική αμεσότητα, σε αντίθεση με τη συχνή συναναστροφή, που αναπόφευκτα οδηγεί και σε απομυθοποιητικές ευρέσεις για ανθρώπινες πλευρές που δεν ήταν ορατές από μακριά.
Μορφές όπως αυτή του Σάββα Παύλου διατηρούν τη πνευματική τους συνδεσιμότητα με τις εποχές στις οποίες απευθύνθηκαν, έστω και αν η φυσική τους παρουσία συμπλήρωσε τον βιολογικό της κύκλο. Έρχεται, φεύγει και επανέρχεται ο Σάββας Παύλου, ενίοτε μάλιστα είναι τόσο επιδραστικές οι αέναες αφίξεις του που σε κάνουν να διερωτάσαι αν αυτός είναι τελικά ο πιο ουσιαστικός προορισμός των ανήσυχων και ελεύθερων πνευμάτων-να υπάρχουν πιο ορατά μέσα από την έκλειψη τους.»

ΔΥΟ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΟ ΝΟΕΜΒΡΙΟ

 Η μετεγκατάσταση των μηνών

 

Υπάρχουν μήνες που θα έπρεπε να ανήκουν σε ξεχωριστά  ημισφαίρια.

Σε μια πιο ορθολογική σύλληψη του κόσμου

ο Αύγουστος θα διέμενε μόνιμα στο Νότιο

και ο Νοέμβριος θα έδρευε-και θα ενέδρευε- κάπου μέσα στις τούνδρες της Σκανδιναβίας.

Πέραν από τοπία, θα μπορούσε κανείς να επισκεφτεί και μήνες.

Οι μήνες θα ήταν στάσιμοι τουριστικοί προορισμοί.

«Έκοψα εισιτήριο για τον Νορβηγικό Νοέμβριο», ας πούμε.

Κάτι τέτοιο όμως δεν έχει  προνοηθεί από τον Θεό-που έχει διαπράξει κι άλλα μεγάλα λάθη.

Ωστόσο, δεν είναι ακόμα αργά.

Γεωγράφοι, χρονολόγοι και εξειδικευμένοι μηνολόγοι

μπορούν να πείσουν τους μήνες να μετεγκατασταθούν.

Οι χαρτογράφοι είναι έτοιμοι να φτιάξουν νέους χάρτες

ΕΛΑΦΡΩΣ ΘΛΙΜΜΕΝΟΣ 2019

Αγαπημένε Νοέμβριε

Βελιγράδι 2017

Αγαπημένε Νοέμβριε λέει ένα τραγούδι

είναι γραμμένο πάνω σε σέρβικα φθινοπωρινά φύλλα

λίγο πριν κιτρινίσουν οριστικά

το ακούω εδώ και είκοσι χρόνια επειδή

δεν καταλαβαίνω σέρβικα

το τραγούδι με γοητεύει

διότι μου επιτρέπει να εικάζω:

απευθύνεται στον ληξίαρχο των εποχών

με τη θλίψη της τελευταίας φθινοπωρινής υπογραφής

ο άγνωστος στιχουργός

του ζητά να παρακαλέσει γερασμένους Νοεμβρίους

να φέρουν πίσω την αγάπη του

δροσόσταλτη, ναι, αυτή είναι η λέξη

όταν τη γνώρισε

ήταν σαν να σπούδασε τη χαρά

μέσα σε επιμνημόσυνο Μάρτιο

τα γηρατειά δεν μπόρεσαν να τη χαλάσουν

το τραγούδι χορογραφεί τη μορφή της

από άνεμο, ψύχος και λύπη

όμως τα φύλλα ολοένα χλωμιάζουν

οι νευρώνες τους χαλαρώνουν

οι υποψίες που θα γίνονταν λέξεις σκορπίζουν

το ακούω και το ξανακούω

με απελευθερώνει από την ακρίβεια οποιασδήποτε

περιγραφής

από τις υποθέσεις για τις ηλικίες των επιθυμιών

τις εικασίες για τις εκδοχές του ανεκπλήρωτου

στην υπόλοιπη ή την επόμενη ζωή

θέλω να μιλώ σέρβικα

για να ακούω ένα τραγούδι μαυριτάνικο

που να σπαθίζει με μαύρη γλώσσα

όλες τις γλώσσες

ΛΑΛ ΓΝΩΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΠΕΝΘΙΜΟΥ ΓΕΓΟΝΟΤΟΣ 2022 ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΟΥΚΚΙΔΑ

ΤΟ ΚΛΙΜΑΤΙΣΤΙΚΟ

 

Όταν χάλασε το κλιματιστικό στο δωμάτιο του γιου μου

έστειλα μήνυμα στον ψυκτικό

 Μετά από διαβουλεύσεις ημερών

μου ζήτησε ένα βίντεο με τα λαμπάκια του

ήθελε να δει πως αναβοσβήνουν

μου είπε ότι το τέμπο τους

μεταδίδει τον κωδικό του προβλήματος

αυτός τον διαβάζει και

τον βυθίζει στις γνώσεις του

βγάζει διάγνωση

όπως τα σήματα μορς οι ναυτικοί πριν από τον ασφυκτικό πνιγμό

που τα λαμβάνουν στα λιμάνια και στα υπερωκεάνια   

μετά την ασφυξία

και τα σήματα συνεχίζουν

από βυθούς αμμώδεις και βραχώδεις

εκπέμποντας το θάνατο σαν ένδειξη ζωής

και τη ζωή σαν ένδειξη θανάτου

 

Ο γιος μου τράβηξε το βίντεο με το κλιματιστικό

μου το έστειλε

ο γιος μου είναι πάντα μακριά

σε ένα άλλο κόσμο στον κόσμο των γιων

εκεί όπου οι πατεράδες είναι επικηρυγμένοι

εκεί όπου οι πατεράδες καταζητούνται  

προώθησα το βίντεο στον ψυκτικό

ένιωσα την ανάγκη να του γράψω δυο λόγια καλά

δυο λόγια αθωωτικά

για το κλιματιστικό

του είπα δούλεψε με συνέπεια για καιρό

από τότε που μια ιδέα μπορεί να

κατασκευάσει ένα σπίτι

ή μια οικοσκευή μέσα στον εαυτό της

πιστεύω ότι χάλασε από κόπωση που δεν καταλαβαίνει

σαν πράγματα και όντα

που αν μπορούσαν να μιλήσουν

θα έλεγαν (το λέω εγώ αντί για εκείνα)

ως εδώ ήταν, τέλος, έληξα, τέλειωσα

η ανίατη ασθένεια των πάντων 

των ανθρώπων

των μηχανών που δουλεύουν σαν αιώνες

χωρίς να ζητούν τίποτε πέραν από βιομηχανικό ρεύμα και μπαταρίες

αλκαλικές ή μνημονικές

αν λησμονήσουμε έναν αιώνα

θα ναι σαν να μην υπήρξαν οι θρύλοι

σαν να τετραγωνίστηκαν οι μύθοι

από τα χορτοκοπτικά της λογικής

των πουλιών επίσης

με κατακόρυφες πτώσεις για να συντριβούν

των σαυρών επειδή μια μέρα αναποδογυρίζονται

και μένουν ακίνητες για να σαπίσουν

αλλά και των ποιητών που πεθαίνοντας

καταστρέφουν τις κοσμοθεωρίες τους

με νεογέννητες πανωλεθρίες

αφήνοντας πίσω τους

πέπλα τρόμου

οι τρόμοι αποκολλιούνται από τα πέπλα

κατακρημνίζονται σε αβύσσους

αναπαράγουν νέους τρόμους

χωρίς πέπλα

 

στείλε μου το μοντέλο του

στείλε μου όλα τα μοντέλα

τα πρότυπα τα υποδείγματα

μου απάντησε ο ψυκτικός

πιθανόν να μην υπάρχει στην αγορά

διαθέσιμο ανταλλακτικό

για το κλιματιστικό

για τα πουλιά

τις σαύρες

για τους ποιητές

όμως θα το προσπαθήσω

όλα είναι ήττα

το γνωρίζω

αρκεί να το έχεις

κάπως παλέψει

και αρκεί

να έχεις παραιτηθεί

 (31.08.2023)

MILAN KUNDERA: Η ΠΕΠΟΙΘΗΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ

 

«Ο καλλιτέχνης πρέπει να κάνει τους μεταγενέστερους του να πιστέψουν ότι δεν έζησε», λέει ο Φλομπέρ. Ο Μωπασάν πάλι,  αρνήθηκε να υπάρξει το πορτρέτο του ανάμεσα σε άλλα, αφιερωμένα σε διάσημους συγγραφείς, λέγοντας: «Η ιδιωτική ζωή και η όψη ενός ανθρώπου δεν ανήκουν στο κοινό». Αλλά και ο Χέρμαν Μπροχ είχε επίσης αναφέρει: «Έχω κάτι κοινό με τον Κάφκα και τον Μούζιλ – και οι τρεις μας δεν έχουμε οριστική βιογραφία». Κάτι που βέβαια δεν σημαίνει, ότι η ζωή τους στερείτο γεγονότων, αλλά ότι μάλλον δεν ήταν προορισμένη  – σύμφωνα με τη δημόσια αντίληψη – να γίνει βιο – γραφία.  Κάποτε ρώτησαν τον Κάρελ Τσάπεκ, γιατί δεν γράφει ποίηση και αυτός απάντησε: «Γιατί μισώ να μιλάω για τον εαυτό μου». Το χαρακτηριστικό, λοιπόν, γνώρισμα ενός αληθινού μυθιστοριογράφου είναι, πως δεν του αρέσει να μιλάει για τον ίδιο. «Μισώ να χώνω τη μύτη μου στην πολύτιμη ζωή σπουδαίων συγγραφέων. Επίσης καμιά βιογραφία δεν θα άρει το πέπλο από την προσωπική μου ζωή», είχε πει ο Ναμπόκοφ.  Ο Φώκνερ επιθυμεί «να ακυρωθεί ως άνθρωπος, να σβηστεί από την ιστορία, χωρίς να αφήσει άλλα ίχνη εκτός από τα τυπωμένα [του] βιβλία». ( Θα θέλαμε να υπογραμμίσουμε τις λέξεις τυπωμένα και βιβλία: έργα, δηλαδή, που έχουν ολοκληρωθεί, όχι χειρόγραφα, όχι επιστολές, όχι ημερολόγια). Μια μεταφορά του Κάφκα αναφέρει, ότι ο μυθιστοριογράφος καταστρέφει το σπίτι της ζωής του, με σκοπό να οικοδομήσει από τις πέτρες ένα άλλο – αυτό του μυθιστορήματός του. Άρα, οι βιογράφοι ενός μυθιστοριογράφου γκρεμίζουν αυτό που εκείνος οικοδόμησε, ανακατασκευάζοντας ό,τι εκείνος κατέστρεψε. Το αποκλειστικά αρνητικό έργο τους δεν είναι σε θέση να ρίξει φως ούτε στο νόημα ούτε στην αξία ενός μυθιστορήματος – δεν μπορεί καν να ταυτοποιήσει λίγα δομικά υλικά. Από την στιγμή που ο Κάφκα επισύρει περισσότερη προσοχή από τον Josef K, αρχίζει μια διαδικασία, η οποία για τον Κάφκα θα σήμαινε μεταθανάτιο θάνατο.

"ΥΠΕΡΒΑΙΝΟΝΤΑΣ ΤΑ ΠΕΝΘΙΜΑ ΣΥΜΒΕΒΗΚΟΤΑ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ ΜΑΣ"

Ο λογοτέχνης Κυριάκος Στυλιανού γράφει στην εβδομαδιαία στήλη του στην "Αλήθεια" για την 9η ποιητική συλλογή του Γιώργου Χριστοδουλίδη ΛΑΛ Γνωστοποίηση Πένθιμου Γεγονότος

 

"Ο καταξιωμένος ποιητής Γιώργος Χριστοδουλίδης με κεντρικό πρόσωπο της ένατης ποιητικής συλλογής του τον Λαλ καταδεικνύει ποιητικώ τω τρόπω τις αξιακές ορίζουσες της προσωπικής του κοσμοθεωρίας. Η ευφάνταστη γραφίδα του Χριστοδουλίδη, καταφέρνει διαμέσω της ξεχωριστής και πολύτιμης προσωπικότητας του κεντρικού του ήρωα να επαναπροσδιορίσει τις κατεστημένες αξίες του δυτικού πολιτισμού επανατοποθετώντας τες σ΄ ένα πιο στέρεο και ανθρωπινότερο επίπεδο.

Ο Γιώργος Χριστοδουλίδης γεννήθηκε στη Μόσχα και μεγάλωσε στη Λάρνακα. Σπούδασε δημοσιογραφία στο Πανεπιστήμιο Λομονόσοφ της Μόσχας. Έχει εκδώσει 8 ποιητικές συλλογές και του απονεμήθηκε δυο φορές το Κρατικό Βραβείο Ποίησης της Κύπρου. Η ποίηση του έχει μεταφραστεί και έχει εκδοθεί στις κυριότερες ευρωπαϊκές γλώσσες και στα αραβικά, και έχει ανθολογηθεί ευρέως. Το 2011, 150 ποιήματα του κυκλοφόρησαν στη Βουλγαρία με τον τίτλο Ονειροτριβείο. Το 2017, η ποιητική του συλλογή Πληγείσες περιοχές/ Γυμνές ιστορίες( Μελάνι 2016) κυκλοφόρησε στα γαλλικά και στα σερβικά και παρουσιάστηκε στο Παρίσι και στο Βελιγράδι. Το 2021, 100 ποιήματά του, με τον τίτλο Giorgos Christodoulides Selected Poems( 1996-2001) κυκλοφόρησαν στα αγγλικά από τις Εκδόσεις Αρμίδα, και παρουσιάστηκαν στο Λονδίνο και στο Δουβλίνο. Συνοψίζοντας την ποίηση του Χριστοδουλίδη, ο Ιρλανδός ποιητής Ντέσμοντ Ήγκαν κάνει λόγο για « ένα ποιητικό χορό με την απώλεια και τον θάνατο που σταδιακά εισχωρεί μέσα σου».

Το 2018 ο Χριστοδουλίδης συνεπιμελήθηκε την Ανθολογία Κυπριακής Ποίησης 1960-2018( ΚΥΜΑ, Αθήνα). Δημοσιεύει βιβλιοκριτικές και δοκίμια για την ποίηση.

Ο βραβευθείς ποιητής που έχουμε τη μεγάλη χαρά και τιμή την εβδομάδα αυτή να παρουσιάζουμε στα « Μικρά και μεγάλα παράθυρα στον κόσμο», κατορθώνει μέσω της ευρηματικής και ιαματικής, θα΄ λεγα, ποίησης του, να υπερβαίνει με σθένος και παρρησία, ως αρμόζει στους συνειδητοποιημένους και μάχιμους καλλιτέχνες και δημιουργούς, τα πένθιμα συμβεβηκότα της εποχής του. Οι πυκνοί και πολύχυμοι στίχοι του διανοίγουν, κατά τη γνώμη μου, πρωτοποριακούς δρόμους έκφρασης για τους νέους δημιουργούς. "

1. Παντού όπου δεν ήσουν

Ήσουν στο δωμάτιο απέναντι

και με περίμενες

το θέμα ήταν απλώς να γεφυρώσω

την απόσταση

που μας χώριζε

δηλαδή

την απόσταση που χωρίζει

τη γη από τη σελήνη

να χρησιμοποιήσω παλιά φτερά

να ναυλώσω ένα σκάφος

ή απλώς να διανύσω

τη σωστή γέφυρα

όμως εκείνη τη μέρα

τα φτερά μου ήταν άφαντα

τα σκάφη μου καθηλωμένα

και όσες γέφυρες ήταν ανοικτές

κατέληγαν

παντού

όπου δεν ήσουν

2. Για λίγο τα χέρια μου

Ήθελα να σε συναντήσω

ήθελα να τρέξω να σε συναντήσω

όμως ήμουν αργός σαν τις χελώνες των νησιών Γκαλαμπάκος

έστειλα τα χέρια μου

να μου φέρουν την αφή σου

τα χέρια μου είναι πιο γρήγορα από το υπόλοιπο σώμα μου

σε πρόλαβαν και σε χάιδεψαν

πήραν τη μυρωδιά σου

και την έκλεισαν σφικτά στις χούφτες τους.

Επέστρεψαν σε μένα μες τη χαρά.

Όμως στη θέση τους βρήκαν νέα χέρια

στους ώμους μου είχαν φυτρώσει νέα χέρια

που δεν ήξεραν τίποτα από σένα

που δεν σε είχαν αγγίξει ποτέ

3. Στη Piazza del Popolo

Είναι ίσως η πιο όμορφη αποσκευή

που μπορείς να πάρεις μαζί σου

όταν δεν θα έχεις πια τίποτα

πέραν από ενθυμήματα

μια γυναίκα στη Piazza del Popolo

να κατεβάζει όσο αρμόζει

την μπλούζα της

-ο Λαλ να μην τη βλέπει

επειδή είναι στον μόχθο αφοσιωμένος-

για να θηλάσει το νεογνό της

το νεογνό να γραπώνει εκστασιασμένο

κι εσύ να κοκκινίζεις από ντροπή

να κάνεις ότι δεν βλέπεις

όταν ξαφνικά στρέφει το βλέμμα της πάνω σου

χωρίς να κατανοεί την ομορφιά του θηλασμού

σε αυτή την πλατεία των περαστικών

έκπληκτη με την κατάπληξη σου

που μέσα στο συρφετό

προσηλώθηκες πάνω της

"ΑΛΗΘΕΙΑ" 18.05.2023

Ο ΕΞΑΝΘΡΩΠΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΘΗΡΙΩΝ ΚΑΙ Η ΑΠΟΘΗΡΙΩΣΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΣΤΗ ΝΕΑ ΠΟΙΗΤΙΚΗ ΣΥΛΛΟΓΗ ΤΟΥ Γ.ΚΑΛΟΖΩΗ

 Συνέντευξη του ποιητή στο Φιλελεύθερο και στο Γιώργο Σαββινίδη,Μαϊος 2023

Με την 9^η ποιητική συλλογή του «Η άφιξη των θηρίων», που μόλις

κυκλοφόρησε, ο Γιώργος Καλοζώης επιχειρεί να κατανοήσει τον εαυτό του  και τον κόσμο με όχημα τα ζώα, τα οποία τα θεωρεί πιο «ανθρώπινα» από τους ανθρώπους. Άλλωστε, γράφει γι’ αυτά από τότε που θυμάται, κυρίως επειδή θέτουν εν αμφιβόλω τις αξίες, την ασφάλειά και τις ανέσεις μας και γεννούν απορίες και ερωτήσεις.

Ερ. Τι σηματοδοτεί η άφιξη των θηρίων; 

Από τότε που θυμάμαι, γράφω για ζώα. Η λογοτεχνική μου πανίδα περιλαμβάνει ό,τι πετά, ό,τι περπατά, ό,τι έρπει κι ό,τι κολυμπά. Θεωρώ τα ζώα πιο «ανθρώπινα» από τους ανθρώπους. Όχι πως και οι άνθρωποι δεν διακρίνονται για τα κατώτερά τους ένστικτα. Απόδειξη η βία, η εγκληματικότητα και οι πόλεμοι. Απλώς η βία των ζώων δεν έχει τόσες πολλές μορφές/ εκφάνσεις όσο η ανθρώπινη και δεν είναι κατακριτέα, επειδή είναι αναμενόμενη, είναι στοιχειακός όρος των ζώων. Ο πολιτισμός μας, οι θρησκείες, οι τέχνες, οι επιστήμες καμουφλάρουν καλά τη ζωώδη μας ύπαρξη. Αλλά αποτυγχάνουν μεγαλειωδώς και συνέχεια. Είμαστε κάτι οξύμωρο εμείς οι άνθρωποι. Και χώμα αλλά και ουρανός. Αγάπη και μίσος. Μανία αλλά και θλίψη. Δυστυχώς, κινούμαστε ανάμεσα στα δύο και δεν μπορούμε πάντα να επιλέξουμε, επειδή δεν μας χαρακτηρίζει η λογική μόνο αλλά και το άλογο. Τα ζώα είναι μονοδιάστατα. Οι άνθρωποι όχι. Ίσως να είμαστε μια λανθασμένη μετάλλαξη πάνω στον πλανήτη και να πρέπει να εξαφανιστούμε σταδιακά.

Ερ.Από πού αναβλύζει αυτή η δουλειά; 

Τα θηρία πάντα τα αγαπούσα. Στην παρούσα δουλειά κάποια είναι ανθρωποποιημένα και κάποια όχι. Τα θηρία μ’ αρέσουν, γιατί θέτουν εν αμφιβόλω τις αξίες μας, την ασφάλειά μας και τις ανέσεις μας, δηλαδή, τον κομφορμισμό μας και τις παραδοχές μας, προσωπικές και οικουμενικές. Τα θηρία γεννούν κάτι πολύ σημαντικό: απορίες και ερωτήσεις. Πολλές από αυτές τις ερωτήσεις δεν μπορούν ν’ απαντηθούν κι αυτό μας γειώνει, συντρίβει την αλαζονεία και τον εγωισμό μας. Υπάρχουν και τέρατα, βέβαια, σ’ αυτή τη συλλογή όπως ο Μινώταυρος. Τα τέρατα είναι ακόμη πιο τρομακτικά και απειλητικά από τα θηρία, γιατί δεν μπορεί να κατανοήσει ο άνθρωπος το διφυές αλλά και τον λόγο της ύπαρξής τους. Σίγουρα τα θηρία, τα τέρατα εμφανίζονται τόσο εμφατικά σ’ αυτή τη συλλογή λόγω του πένθους από την ταυτόχρονη απώλεια των γονιών μου.

Ερ. Τι έχεις θυσιάσει για την Ποίηση; 

Το πρώτο που μου έρχεται στο μυαλό είναι αμέτρητες εργατοώρες. Αλλά δεν τίθεται θέμα επιλογής. Είσαι αυτό που είσαι, επειδή δεν μπορείς να κάνεις διαφορετικά. Το αδιανόητο για μένα είναι να αποδειχθεί ότι όλα αυτά που θυσίασα πήγαν στράφι. Δεν αναφέρομαι στην αναγνώριση από τον κόσμο. Τρέμω στην ιδέα πως μπορεί, κάποια στιγμή, να αντιληφθώ πως δεν έγραψα τίποτα αξιόλογο και να σκίσω τα πάντα. Ν’ αποκηρύξω τα πάντα και να βυθιστώ στην κατάθλιψη.

Ερ. Βρίσκει κανείς ή αποχωρίζεται τον εαυτό του όσο εμβαθύνει στην ποίηση; 

Φαντάζομαι ότι μπορεί να τον βρει. Σκάβοντας μέσα του μπορεί να βρει φλέβες χρυσού ή και πολύτιμα ορυκτά που θα τον βοηθήσουν να ζήσει και να κατανοήσει τους συνανθρώπους του καλύτερα. Μπορεί, όμως, και να χάσει τον εαυτό του. Αν ένας ποιητής παραμένει προσγειωμένος, καλώς. Αλλά αν θεωρήσει πως είναι σπουδαίος και δοκησίσοφος, η καλή ποίηση θα τον εγκαταλείψει τρέχοντας. Κι οι άλλοι άνθρωποι θα γελούν εις βάρος του. Θα έχει καταντήσει ένας κλόουν. Έχουμε αρκετά τέτοια παραδείγματα σε όλες τις τέχνες.

Ερ.Πού δεν θα ήθελες να παραπέσει η λογοτεχνική σου εργασία; 

Καταρχήν θα ήθελα ελάχιστες συνεντεύξεις και καθόλου συνέδρια, ημερίδες, ανθολογίες, ακαδημαϊκές συναντήσεις κι άλλα συναφή στο μέλλον για τη δουλειά μου. Έχω εκδώσει αρκετά βιβλία. Δεν μου αρέσουν οι παρουσιάσεις. Έχω κάνει τρεις μόνο και καμία στη Λευκωσία. Είμαι υπέρ της προβολής του έργου, αλλά όχι υπέρ της προβολής του δημιουργού.

Ερ.Δεν είναι αντιφατικό αυτό; 

Όχι. Είμαστε λογοτέχνες, όχι ηθοποιοί, τραγουδιστές, αθλητές ή πολιτικοί. Δυστυχώς, οι καιροί είναι πονηροί. Η δημοσιότητα μπορεί να σε αποσπάσει από το ουσιώδες και να σε εθίσει στο ανούσιο και το χθαμαλό. Κατά τ’ άλλα αποφεύγω, στο μέτρο του δυνατού, τις λογοτεχνικές -και γενικά- τις συναθροίσεις, με ό,τι αυτές συνεπάγονται. Προτιμώ την ησυχία και την ηρεμία μου.

Ερ.Θα έλεγες ότι είσαι μοναχικός; 

Η καλύτερη στιγμή είναι όταν καταφτάνει η νύχτα και παρατηρώ τα γατιάπου ψεκάζουν με τους αδένες τους τα φυτά του κήπου μου ή όταν την άνοιξη περιφέρονται οι σκαντζόχοιροι ανάμεσα στους θάμνους, μόνοι ή κατά ζεύγη. Οι κορυφές των δέντρων που πηγαινοέρχονται από τον άνεμο αλλά και τα πετούμενα της νύχτας, οι νυχτερίδες που ίπτανται σχεδόν πάνω από το κεφάλι μου μού προσφέρουν μια άφατη αγαλλίαση. Η μοναξιά, όταν δεν σου είναι βάρος ή ενόχληση, είναι σπουδαίο πράγμα.

"MIGAJAS"- 45 OF CHRISTODOULIDES' POEMS TRANSLATED TO SPANISH

In 2023, Spanish Translator Jose Antonio Moreno Jurado translated 45 of Giorgos Christodoulides'poems titled "Migajas"

 

The selected poems were published by Dadilla Libros Editores Libreros, Seville

 

ΜΙΑ ΠΟΙΗΤΙΚΗ "ΛΥΣΗ ΤΟΥ ΔΡΑΜΑΤΟΣ"

 Γιώργος Χριστοδουλίδης: “ΛΑΛ – Γνωστοποίηση πένθιμου γεγονότος”, εκδόσεις Κουκκίδα

 γράφει για το Fractal και το περιοδικό Οδός Πανός τ.198 η Διώνη Δημητριάδου

Πάντα μας ενδιαφέρει η ποίηση που επιλέγει το κοινωνικό πρόσημο, εστιάζοντας στο δράμα της καθημερινής επιβίωσης, στο πιο απλό, πλην σπουδαίο, ανθρώπινο φορτίο. Η ποίηση του Γιώργου Χριστοδουλίδη μιλάει για όσους, κρυμμένοι στη σκιά, διάγουν τον προσωπικό τους αγώνα χωρίς ελπίδα ανατροπής του στημένου σκηνικού. Ποίηση, όμως, που δεν λησμονεί μια από τις γενεσιουργούς δυνάμεις του λόγου, την υπαρξιακή αγωνία, διαρκή και ανελέητη, την τραγικότητα εν γένει του ανθρώπου, με την κληρονομική τυφλότητα, που δεν ξέρει ούτε εννοεί τίποτα παραπάνω από όσα προσφέρουν οι αισθήσεις του ή επιτρέπει η πεπερασμένη λογική του ικανότητα. Κάτω από αυτό το πρίσμα, όλα παίρνουν άλλες διαστάσεις, προσωπικά ή κοινά, το τέλος της αγάπης, το τέλος της ελπίδας των κατατρεγμένων, οι σκοτωμένες λέξεις.

Και για να εννοηθούν, κατά το δυνατόν, απαιτείται μια υπέρβαση του λογικού επικαλύμματος. Έτσι καλείται από τον ποιητή ο Λαλ, μια οντότητα που θα μπορούσε να εκληφθεί υπαρκτή ή όχι, χωρίς όμως η διάκριση αυτή να έχει ιδιαίτερη σημασία· αυτό που μετράει εδώ είναι να λειτουργήσει μέσα στο ποίημα, να ξεκαθαρίσει με την παρουσία του το τοπίο. Από τον κατασκευαστή φεγγαριών θα ζητήσει να του αφηγηθεί την ιστορία του, σ’ αυτή την ποιητική σύνθεση που ενώνει στην ουσία τα επιμέρους ποιήματα σε ένα εκτενές, γεμάτο από σκοτεινούς, αδιέξοδους χώρους αλλά και λιγοστό φως να περνάει από μικρές ρωγμές. Έτσι, δίνει το «βήμα» της έκφρασης στους αφέγγαρους και ανίδωτους ανθρώπους, γιατί η ποίηση οφείλει να το κάνει, αφήνοντας στην άκρη την άγονη ομφαλοσκόπηση. Η ποίηση αυτή βάζει δίπλα στο «εγώ», που πάσχει, ζει, παρατηρεί και καταγράφει, το «εμείς» για να δώσει το στίγμα της σύγχρονης ανθρωπότητας:

 

Είμαστε οι υγιείς/ που περιμένουν τη μεγάλη αρρώστια/ είμαστε οι μολυσμένοι/ οι άρρωστοι που περιμένουν τον μεγάλο θάνατο […] είμαστε αυτοί που δεν πεθαίνουν ποτέ όλοι, ποτέ εντελώς ξαφνικά/ γιατί έχουν φιλοτεχνήσει τον αργό σαν κοχλάζοντα υδράργυρο θάνατο […] μετά από μια ακόμα ασφαλή πρόβλεψη/ ότι το μέλλον είναι το άθικτο καταφύγιο/ του παρόντος. («Ο αιώνιος λοιμός των ανθρώπων»).

 

Ο Λαλ, μέσα στο ποίημα, φανερά ή όχι, είναι αυτός που εξαγνίζει όλα τα δεινά, αθωώνει τον πάσχοντα άνθρωπο, εξισορροπεί την ύβρη με την ταπεινότητα και τη γνώση, χαρίζει το ελάχιστο φως στο γένος του επαναλαμβανόμενου θανάτου. Είναι η άλλη όψη μιας καταδικασμένης ανθρωπότητας, είναι η ποιητική «λύση του δράματος», αν δικαιούμαστε να προσδώσουμε αυτή τη δυνατότητα στον ποιητικό λόγο να ποιήσει το θαύμα.

[…] και για μια στιγμή ο κόσμος καθάρισε/ ο κόσμος ανάπνευσε για λίγο. Σχεδιάζω να το ξανακάνω σε εκατό χρόνια/ όπως κάποιος που θέλει να κρατήσει την πίστη του/ για πάντα. («Το θαύμα»).

 

Σε κάθε περίπτωση, για να ανέβεις λίγο πιο πάνω χρειάζεται να πληρώσεις κάποια μηχανή για να ανεβείς στους ουρανούς/ και κάποια καλά φτερά/ να νοικιάσεις/ για να το ψάξεις. Η ποίηση ίσως λειτουργεί ως προωθητικός μηχανισμός. Ο Χριστοδουλίδης μάς γνωστοποιεί το πένθιμο γεγονός του θανάτου, προσφέρει όμως και ψήγματα ανάνηψης. Κι αν η ποίηση δεν μπορεί να καθαρίσει εντελώς το θολό τοπίο, αν συνομιλώντας με ό,τι την περιβάλλει, την περικλείει ασφυκτικά αποδυναμώνοντας τη φωνή της, ας είναι αρκετό το έναυσμα για εγρήγορση, σαν μια ελάχιστη διαφορετική θέα στον κόσμο.

 

"Η ΠΟΙΗΣΗ ΕΙΝΑΙ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΠΕΛΠΙΣΜΕΝΟΥΣ"

 Συνέντευξη του Γιώργου Χριστοδουλίδης στο Φιλελεύθερο με αφορμή την 9η ποιητική του συλλογή ΛΑΛ Γνωστοποίηση Πένθιμου Γεγονότος, 2 Απριλίου 2023

1 Πώς θα μας σύστηνες τον ΛΑΛ;

 

Ο ΛΑΛ είναι ένας πολυτεχνίτης του τρίτου κόσμου, του οποίου η ανιδιοτέλεια και αγνότητα είναι ασύμβατη με τους στυγνούς κανόνες της πραγματικότητας. Ως εκ τούτου, αναγκάζεται  να ισορροπεί στη μεθόριο του υπαρκτού και του ανύπαρκτου, μετέχοντας στην ιερουργία ενός «τυραννικού θαύματος», καταβάλλοντας το τίμημα της πίστης του στις πιο ουσιώδεις προβολές της ζωής.

Το τυραννικό θαύμα αφενός έγκειται στο ότι η ύπαρξη του ΛΑΛ, ίσως και χωρίς ο ίδιος να το συνειδητοποιεί, εφορμάται από τις πιο αληθινές πανανθρώπινες αξίες. Όπως λέει και το ομώνυμο ποίημα της συλλογής, «ρωτά τον εαυτό του για το σωστό και το λάθος και ακολουθεί την άηχη απόκριση». Αυτό δεν είναι λίγο. Ωστόσο, σε έναν κόσμο όπου κυριαρχεί η εξουσιολαγνεία, η ιδιοτέλεια, η ασύδοτη κερδοσκοπία, μια τέτοια στάση ζωής έχει τίμημα, που
περιγράφεται στους επόμενους στίχους: «σκεφτείτε αυτό τον άνθρωπο, σκεφτείτε την καρδιά του πόσο υπέροχα πάλλει/ πόσο ευτυχισμένος πρέπει να είναι/ σκεφτείτε όμως και τη δυστυχία του/ σκεφτείτε πώς αντέχει ακόμα/ πώς συνεχίζει ακόμη να υπάρχει».

Ο ΛΑΛ όμως όχι μόνο διασώζεται από τις συμπληγάδες,  αλλά και διασώζει άλλους.

 

2 Ποια η ιδιαιτερότητα αυτής της ποιητικής συλλογής σε σχέση με τις προηγούμενες;

 Η κάθε νέα συλλογή αποτελεί  ένα γύμνασμα. Όπως κάθε νέο εγχείρημα, φέρει στο σώμα της συστατικά παλιά, αλλά και καινούργια., σε εκφραστικό όσο και σε θεματολογικό επίπεδο. Προσπαθώ να διατελώ σε μια διαδικασία συνεχούς αναθεώρησης αυτού που κάνω, διατηρώντας κάποιες βασικές αρχές που μου έχουν εμποτιστεί. Ό,τι δεν μου αρέσει θέλω να το αλλάζω και ό,τι μου αρέσει να το κάνω να μου αρέσει περισσότερο.   

Έριξε τόσες βροχές από τότε που έγραψα την προτελευταία μου συλλογή, επισυνέβησαν τόσα τραγικά γεγονότα, άνθρωποι χάθηκαν, άνθρωποι γεννήθηκαν, έλαμψαν, κατασίγασαν, τόσοι άλλοι ερωτεύτηκαν, χώρισαν,  η παγκόσμια θερμοκρασία αυξήθηκε, δάση λιγόστεψαν, παγόβουνα έλιωσαν, ο κόσμος άρχισε να κυκλοφορεί με μάσκες, τα νοσοκομεία ξεχείλισαν. Είναι δυνατόν κάτι από όλα αυτά να μη με έχει αγγίξει; Ένας συνοπτικός έστω κλυδωνισμός του παγκόσμιου χάους. Μια πικρή επίγευσή του, που μέσω της ποίησης λειτουργεί συχνά ως διαδικασία απομάγευσης.

Υπάρχουν ποιήματα που γεννήθηκαν μέσα στην πανδημία και συνομιλούν μαζί της, ποιήματα ελεγειακά για τη σπαρακτική κραυγή τής σε εξέλιξη περιβαλλοντικής καταστροφής, αλλά και ποιήματα που διερευνούν αρχέγονα ζητήματα, όπως αν μπορεί ο ακτοφύλακας να ενταφιάσει ένα περιστρεφόμενο κομμάτι λάμψης από τον φάρο μέσα του για να το ξανανάψει αργότερα, τις πιθανότητες να ανοίγεις διαδοχικές πόρτες με αντικλείδια εικονικά, τι συμβαίνει όταν στέλνεις τα χέρια σου να σου φέρουν την αφή της, καθώς και αν εκείνοι που στοίβαξαν βουνά το ένα πάνω στο άλλο, για να αγγίξουν τον ουρανό, εν τέλει τα κατάφεραν.

Τα διαχρονικά θέματα είναι πάντα εκεί, αλλάζοντας μορφή. Σημασία έχει ο τρόπος που τα αγγίζεις και η ποιητική μετουσίωση που δίνεις σε αυτά, καθώς και οι δυνατότητές σου να αφουγκραστείς την εξωλογική διάσταση των πραγμάτων.

 3 Πώς φαντάζεσαι το μέλλον της ανθρωπότητας;

 Η αίσθησή μου είναι ότι πορευόμαστε τυφλοί προς ένα μετα-αποκαλυπτικό μέλλον. Η τρομακτική οικουμενικότητα αυτής της διαπίστωσης υποψιάζομαι ότι προσδίδει στην ποίησή μου μια πιο μυστηριακή, ίσως και πανανθρώπινη διάσταση. Όμως, όπως είχα πει σε παλαιότερη συνομιλία μου, πιστεύω ότι το κάθε μέλλον της ανθρωπότητας που αντιστοιχεί σε κάθε νέα γενιά, θα καθοριστεί από τη διαφύλαξη ή όχι της ικανότητας τού ανθρώπου να αγαπά περισσότερο από ό,τι μπορεί να καταστρέφει: να αγαπά τη φύση του, τη φύση που τον περιβάλλει, τους άλλους ανθρώπους που στέλνουν σε εκείνον μια ικεσία, να αγαπά όσους σε κάθε αιώνα μας σώζουν και μετά εξαφανίζονται, αλλά και όσους ακόμα να γεννηθούν – για να γεννηθούν.

 4 Είναι η ποίηση η άλλη όψη της ζωής;

 Η ποίηση σού αποκαλύπτει τις ρωγμές ενός κόσμου που μοιάζει άθικτος. Τολμά να αναμετράται με  τον «χρονοθάνατο» και όταν νικά συνεχίζει την εναντίωσή της. Ταυτόχρονα, είναι ένας προβολέας των πιο κρυμμένων και αληθών όψεων της ζωής. Στο ακόλουθο ποίημα νομίζω το λέω καλύτερα:

«Περπατώ σε ένα πανάρχαιο δρόμο

ένα δρόμο θεοσκότεινο.

Ξαφνικά ένα τεράστιο φανάρι τον φωταγωγεί.

 Και τότε βλέπω καθαρά

το σκοτάδι»

 5 Ποια είναι η απάντηση της λογοτεχνίας σε μια εποχή που οι λέξεις χάνουν το βάρος τους;

 Η απάντηση της λογοτεχνίας, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, είναι πιστεύω μια υπόμνηση για το ποιες είναι οι διαχρονικές αξίες που μας έφεραν ως εδώ, στο σημείο να επιβιώνουμε ακόμα αλλά και να απειλούμαστε συνολικά ως ανθρώπινο είδος. Η παγκοσμιότητα των απειλών είναι συνώνυμη της αυτοκαταστροφικής μας φύσης στην οποία δεν πρέπει να επιτρέψουμε να επιβληθεί, αλλά και μια φυσική συνέχεια της παγκοσμιοποίησης του υπερκαπιταλιστικού συστήματος. Η μεγάλη λογοτεχνία ανεγείρει μικρά σύμπαντα. Πρέπει να την αναζητούμε διαρκώς, θα μας οδηγήσει σε αυτά.

Γράφω λογοτεχνία για να κάνω τις λέξεις να σημαίνουν κάτι απέναντι στο τεράστιο τίποτα που μας κατακλύζει . Τις πυροδοτώ  για να αποβάλουν το συμβατικό τους επικάλυμμα και να αποκαλύψουν μέσα από συνταιριάσματα που εγώ καλούμαι να δημιουργήσω, την κρυμμένη οντότητά τους, που είναι και η ουσία όλων εκείνων των πραγμάτων για τα οποία αξίζει κανείς να αγωνίζεται, να αναπνέει, να αγαπά, να ερωτεύεται, να γονατίζει και να χάνεται έκθαμβος όταν τελειώνει η βόλτα του στον πάνω κόσμο.

 6 Έχει μεταβληθεί η χρηστική αξία της ποίησης;

 Οι στίχοι ποτέ δεν ήταν αρκετοί για να ζήσουμε. Όπως ούτε και η αθανασία που κατακτούμε για να μην είμαστε αναπόφευκτα θνητοί.

 

Η ποίηση ίσως είναι για όσους μπορούν να αισθάνονται κάπως απελπισμένοι.  Απελπισμένοι όχι για τον εαυτό τους, οπωσδήποτε όχι για τον εαυτό τους.

Όσοι δεν μπορούν να απελπιστούν έστω για λίγο, είναι απίθανο να περπατήσουν ποτέ στους χώρους πένθους και ευφορίας που προσφέρει η  ποίηση.