"ΩΡΑΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΑ 'ΝΑΙ ΝΑ ΣΕ ΔΙΑΒΑΖΟΥΝ ΟΤΑΝ ΕΣΥ ΘΑ ΕΙΣΑΙ ΔΥΟ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΕΣ "

Ο Γιώργος Χριστοδουλίδης μιλά στον Ορίζοντα και στον Αντώνη Γεωργίου (9 Ιανουαρίου 2022) για την έκδοση 100 ποιημάτων μεταφρασμένων από τη Δέσποινα Πυρκεττή στα αγγλικά αλλά και για την ποίηση

Ερ. H έκδοση του τόμου Giórgos Christodoulides | Selected Poems (1996-2021) αποτελεί για σας ευκαιρία για μια ποιητική (και όχι μόνο) ανασκόπηση; 

 

Απ. Αποτελεί ένα σταθμό. Βιβλία μου έχουν μεταφραστεί και σε άλλες γλώσσες, είναι όμως η πρώτη φορά που μια τόσο διευρυμένη επιλογή ποιημάτων μου επιχειρεί τέτοια οδοιπορία σε ξένη γλώσσα. Eίμαι σε τακτικό διάλογο με την προγενέστερη ποίησή μου, όσο και με την ποίηση άλλων ομότεχνων που αγαπώ. Ταυτόχρ
ονα συνδιαλέγομαι με τον χρόνο, δοκιμάζοντας να αφουγκραστώ τις διαθέσεις του απέναντι στο έργο μου. Ξέρεις, αν όσα γράφουμε καταφέρουν να κερδίσουν την προσοχή του μελλοντικού αναγνώστη – που θα ανατρέξει στην εποχή μας και ενδεχομένως να συναντήσει ποιήματά μας, την ώρα που εγώ και οι άλλοι σύγχρονοί μου θα είμαστε ημερομηνίες γεννήσεως και θανάτου – τότε αυτό θα σημαίνει πως μπορέσαμε μέσα από τις πιο υπαρξιακές και μεταφυσικές συχνότητες να φτάσουμε στις όχθες που επέκεινα. Αυτό για μένα είναι η πραγματική ιστορία της ποίησης και έτσι διασώζεται το ποίημα, ο ποιητής και ο αναγνώστης. Είναι μια ιστορία που την βιώνω κι εγώ, ανακαλύπτοντας ποιήματα λυγμικά και συγκλονιστικά από ποιητές που άφησαν ανεξίτηλο ή και άγνωστο αποτύπωμα. Και όσο επαναλαμβάνεται αυτή η ωραία ιστορία, τόσο θα συνεχίσει να υπάρχει ενάντια σε όλους τους καιρούς η ποίηση.

 

Ερ. Πώς νιώθετε διαβάζοντας τα ποιήματά σας στα αγγλικά, σε μια ξένη αλλά ταυτόχρονα γνώριμη γλώσσα; Πόσο οικεία και πόσο ανοίκεια σάς είναι; 

 

Απ. Ένα τέτοιο εγχείρημα προϋποθέτει την αποδοχή μιας αλλοίωσης που δεν λογίζεται φθορά, αλλά κόστος μετάβασης, διόδια αν θέλεις. Η μεταφραστική δεινότητα της Δέσποινας διασφάλισε ότι η ποίησή μου θα διατηρούσε τους κώδικές της μέσα σ’ ένα νέο κέλυφος. Κάθε γλώσσα περιέχει ένα καταπίστευμα ποίησης που συσσωρεύτηκε μέσα από τους αιώνες. Η Δέσποινα ενεργοποίησε τα βασικά αντανακλαστικά της αγγλικής, τους πιο ανεκτικούς κανόνες υποδοχής, ώστε να δεχθεί τους στίχους μου. Όταν διαβάζω την αγγλική μετάφραση αισθάνομαι ότι, εντός της, η ποίησή μου ενδημεί και δεν εκδημεί. Βλέπω τα ποιήματά μου να αναπνέουν μέσα σε μια συνθήκη ευρυχωρίας, μουσικότητας και κομψής ρυθμικότητας. 

 

Ερ.Αναφέρεται στο δελτίο τύπου ότι συνοψίζετε το στίγμα της ποίησής σας «στην πεποίθηση ότι όλα τελειώνουν χωρίς τίποτα να παύει να υπάρχει». Αυτή η συνειδητοποίηση πώς θεωρείτε ότι καθορίζει την πορεία μας στον κόσμο; 

 

Απ. Για να διάγει η ανθρωπότητα την πρόσκαιρη – με όρους συμπαντικούς – αθανασία της, ο κάθε άνθρωπος πρέπει να είναι θνητός. Έτσι, και ο κάθε ποιητής είναι βροτός για να διατηρείται η ποίηση αιώνια. Την ώρα που νομίζεις ότι κάτι τελειώνει, αυτό έχει μεταλαμπαδευτεί είτε σαν φλόγα, είτε σαν ενέργεια, είτε σαν ατίμητο πύκνωμα, ενσωματωμένο στο γονιδίωμα, στην επόμενη γενιά, στον επόμενο αιώνα. Αυτή η υπέροχη δυνατότητα, η οποία διασφάλισε μέχρι τώρα τη συνέχειά μας, ακόμη και στις πιο αντίξοες, απάνθρωπες συνθήκες, σήμερα διακυβεύεται επειδή ο άνθρωπος καταστρέφει σχεδόν μη αναστρέψιμα το σπίτι-πλανήτη του. Όμως, δεν πιστεύω στον αφανισμό, πιστεύω στην προοπτική διάσωσης. Η ινδιάνικη φυλή Χόπι έχει προφητεύσει πως όταν η γη νοσήσει βαριά, τότε θα βγει μπροστά μια φυλή ανθρώπων από όλα τα έθνη, θρησκείες και χρώματα του κόσμου, και θα τοποθετήσουν την πίστη τους σε πράξεις, όχι λόγια, για να κάνουν τη γη πράσινη ξανά, για να επαναφέρουν την ισορροπία στον πλανήτη. Θα συναχθούν για να ζήσουν ξανά σε αρμονία με την Μητέρα Γη, και θα μιλήσουν για την αγάπη σαν να είναι η θεραπεύτρια των παιδιών, και θα μάθουν να ζουν ξανά σαν αδερφοί και αδερφές της γης.

 

Ερ. Διαβάζουμε ακόμα ότι θεωρείτε πως «μόνο η αγάπη, στη βαθύτερή της έννοια, μπορεί να διασφαλίσει τη συνέχεια του κόσμου.» Παρατηρώντας γύρω μας το στέγνωμα της αγάπης (παράδειγμα η αντιμετώπιση των μεταναστών,) πόσο αισιόδοξος είσαστε για αυτή τη συνέχεια; 

 

Απ. Ο Τολστόι είχε ομολογήσει ότι καταλαβαίνει τον κόσμο αποκλειστικά μέσα από τη διαδικασία της αγάπης. Αν για κάποιο λόγο δεν μπορεί να αγαπήσει κάτι, δεν μπορεί ούτε να το κατανοήσει. Η αγάπη, η αγάπη για την ομορφιά της ζωής, στην πιο οικουμενική της έννοια, επιμελείται τη διαρκή εξύψωση του ανθρώπου και θεμελιώνει τις πιο αδιαπραγμάτευτες αρετές της ανθρώπινης ύπαρξης. Χωρίς την ικανότητα να αγαπήσει λυτρωτικά και σωτήρια, το ανθρώπινο είδος θα απομείνει ένα θηρίο που απλώς θέλει να επιβιώσει, και θα αφανιστεί. Οτιδήποτε αντίκειται στην αγάπη είναι ασύμβατο με την ανθρώπινη φύση, συνεπώς, υπονομευτικό της συνέχειάς της. Με ρωτάς για τους μετανάστες. Μήπως δεν είμαστε όλοι εν δυνάμει μετανάστες; Μετανάστες οριστικοί, στην ανθρωπογεωγραφία της ζωής και του θανάτου μας.

 

Ερ. Στην ποίηση φέρνετε στο προσκήνιο απλούς, καθημερινούς «μυστικούς» ανθρώπους, όπως τιτλοφορείται και μια συλλογή σας. Έτσι είναι; Τι σας συγκινεί σε αυτούς;

Απ. Είναι οι άνθρωποι του κοινωνικού αλλά και του υπαρξιακού περιθωρίου. Θέλω μέσα από την ποίησή μου να τους ανασύρω και να τους ονομάσω ξανά. Είναι τόσο μεταφυσικά αποσιωπημένοι, που μόνο μέσα σε στίχους μπορώ να τους διακρίνω καθαρά. Δεν το κάνω ακριβώς με αυτή την πρόθεση, άλλωστε η ποίηση δεν έχει στρατηγικούς σκοπούς, προκύπτει όμως, όπως προκύπτει η ανάγκη να ανοίξεις την πόρτα σου σε έναν τσακισμένο άνθρωπο, όχι επειδή είσαι εξ ορισμού πονόψυχος, αλλά επειδή εσύ πάνω απ’ όλα έχεις ανάγκη να σε αφυπνίσει η δυστυχία του.

 

Ερ. Ετοιμάζοντας αυτή τη συλλογή, οι δικές σας σημερινές αναγνώσεις των ποιημάτων σας παραμένουν ίδιες με τις όποιες αρχικές;

 

Απ. Όντας νεότερος, απογοητευόμουν λιγάκι επειδή διαπίστωνα ότι ίσως κάποια ποιήματα θα μπορούσαν να γραφτούν καλύτερα. Τώρα όταν συμβαίνει αυτό, καθησυχάζω τον εαυτό μου, λέγοντας του ότι «δεν μπορούσες τότε να ξέρεις, θα έπρεπε να ανησυχείς αν δεν το ήξερες σήμερα».

 

Ερ. Εικοσιπέντε χρόνια ποίηση, με ποιους στίχους να κλείσουμε αυτή τη συνέντευξη;

 

Απ. Παραθέτω μερικούς στίχους από δυο διαφορετικά ποιήματα:

«Είμαστε εκατό κομμάτια που κρατιούνται γερά μεταξύ τους

για να δείχνουν ένα».

«Περπατώ σε έναν πανάρχαιο δρόμο, ένα δρόμο θεοσκότεινο.

Ξαφνικά ένα τεράστιο φανάρι τον φωταγωγεί.

Και τότε βλέπω καθαρά το σκοτάδι».