Ο ΛΑΣΛΟ ΚΡΑΣΝΑΧΟΡΚΑΙ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΟΙΗΤΗ

"...ΥΠΑΡΧΕΙ Ο ΠΟΙΗΤΗΣ και ΠΑΝΤΑ ΘΑ ΥΠΑΡΧΕΙ. Ο ποιητής είναι αήττητος, επειδή δεν μπορεί να  εξαγοραστεί,  δεν μπορεί να πουληθεί σαν εμπόρευμα, ο ποιητής, ακόμα και σήμερα, δεν εισπράττει οικονομικό όφελος από πουθενά. Ας υποθέσουμε ότι προσπαθούν να τον εξαγοράσουν και αυτός υποκύπτει, τότε,  αυτός ο ποιητής,  θα γράψει για το τι έχουν κάνει μαζί του και το πόσο άθλιος  κατάντησε να είναι κι ο ίδιος, αλλά θα το κάνει σε ένα ποίημα τόσο συγκλονιστικό, τόσο συγκλονιστικά διαυγές, που θα το διαβάζουμε για αιώνες με δέος – και με αυτόν τον τρόπο  θα σωθεί. Και μαζί του σωζόμαστε κι εμείς...."

                                                                 ***



"Δεν πιστεύω καν ότι ο άνθρωπος θα επιβιώσει. Όχι, ο λόγος της ύπαρξης αυτών των χαρακτήρων που κυμαίνονται μεταξύ τρέλας και σοφίας, που εμφανίζονται σχεδόν σε όλα μου τα βιβλία και είναι θύματα ενός απάνθρωπου συστήματος, είναι επειδή είναι άτομα πραγματικά, τα οποία, βεβαίως,  δεν μας δείχνουν μια θύρα εξόδου από τα αδιέξοδα, αλλά είναι εκεί για να μας υπενθυμίζουν συνεχώς τον  λόγο για τον οποίο είμαστε πραγματικά ένοχοι και ότι  εμείς οι ίδιοι είμαστε αυτοί που καταστρέφουμε τον κόσμο μας. Η αθωότητά τους κραυγάζει μέχρι τον ουρανό, όπως και η ασπλαχνία μας, καθώς τους αφήνουμε να χάνονται. Αυτοί όμως δεν λειτουργούν ως  ηθικοί οδηγοί που μας δείχνουν τον τρόπο να βρούμε μια  έξοδο για να  ξεφύγουμε, αυτό  είναι εσωτερική υπόθεση του καθενός και επαναλαμβάνεται αενάως. Αυτοί οι ήρωες, βρίσκονται  ανάμεσά μας και γίνονται θύματα της ηθικής φαυλότητας μας, από τον πρίγκιπα Μίσκιν και τον Αλιόσα Καραμαζώφ, έως την Έστι από το Τανγκό του Σατανά και τον Βάλουσκα από την  Μελαγχολία της Αντίστασης."

                                                                  ***

"Στο  προσκήνιο των βιβλίων μου βρίσκεται πάντοτε ο «κόσμος», αυτός ο χώρος όμως δεν εξαρτάται από τις τρέχουσες πολιτικές συγκυρίες, ίσως γιατί, με  τον όρο πολιτική, – μαζί με άλλους εκατομμύρια ανθρώπους, – εννοώ ένα σύστημα που στην ουσία του δεν αλλάζει ποτέ. Επιτρέψτε μου να σταθώ σε αυτό το σημείο και να απαντήσω με περισσότερες λεπτομέρειες. Στη περίοδο που έγραφα το Τανγκό του Σατανά,  πραγματικά ποτέ δεν πέρασε από το μυαλό μου ότι η ιστορία θα μπορούσε να διαδραματιστεί στην Ουγγαρία η οποία βρισκόταν στην ζώνη επιρροής της Σοβιετικής Ένωσης, για τον απλούστατο λόγο, επειδή εκείνη η Ουγγαρία ήταν ταυτισμένη με το δικό μας «κόσμο» και όχι με μια πραγματικότητα που κυριαρχείται από ένα καταπιεστικό πολιτικό σύστημα  πέραν του οποίου  υπήρχε κάτι καλύτερο, για παράδειγμα η γλυκιά Δύση. Νοσταλγούσα εκείνη τη γλυκιά Δύση σαν κάτι το ιδανικό που ίσως και να μην υπάρχει – τελικά κατάφερα να φύγω από τη χώρα μόνο όταν η σοβιετική κυριαρχία έβαινε προς το τέλος της. Και σ’ εκείνη τη συνάντηση με τη γλυκιά Δύση διαπίστωσα, πως εκείνη η ιδανική, γλυκιά Δύση,  στη πραγματικότητα δεν υπάρχει. Το γεγονός ότι εγκατέλειψα τη Σοβιετική ζώνη και μπήκα στη γλυκιά Δύση, είχε ως αποτέλεσμα να χάσω κι εκείνη την αίσθηση του ιδανικού  που είχα πριν μεταβώ εκεί. Το τίμημα της πολιτικής ελευθερίας είναι η πραγματικότητα. Επιστρέφω όμως στην ερώτησή σας. Δεν έχω καμία σχέση με εκείνους που σκέφτονται-και θεωρούν αυτονόητο- ότι, ασκώντας κριτική και καταστρέφοντας ένα συγκεκριμένο πολιτικό-κοινωνικό σύστημα, θα έρθει και η λύτρωση. Μα και βέβαια όχι, πόσο λανθασμένη είναι αυτή η σκέψη! Ένα βιβλίο, αν θέλει να γίνει μοναδικό με τον δικό του τρόπο,  πρέπει να έχει στο επίκεντρό του τον «κόσμο», γιατί το νόημα που θα απορρέει από ένα τέτοιο βιβλίο,  πρέπει να ταυτίζεται με το νόημα του «κόσμου». Διαισθάνεσαι κάτι κι αυτό το κάτι, έχει σχέση με τον «κόσμο». Και αυτό είναι που θέλεις να εκφράσεις. Το επόμενο ερώτημα είναι αν τελικά αυτό μπορεί να επιτευχθεί ή όχι. Συχνά έχω την αίσθηση πως αυτοί που θέλουν να γράψουν ένα και μοναδικό βιβλίο είναι όπως ένας απελπισμένος αθλητής άλματος επί κοντώ,  ο οποίος παίρνει φόρα, πετάει στον αέρα και μόνο τότε αντιλαμβάνεται πως δεν υπάρχει ούτε ορθοστάτης, ούτε πήχης, ούτε και μαλακό στρώμα στην άλλη πλευρά. Επειδή δεν υπάρχει ούτε αθλητισμός, και αυτό είναι το πρόβλημα."

                                                                 ***

"Μόνο η ηθική και η αισθητική ομορφιά μπορούν να μας κάνουν, όχι μόνο να υπομείνουμε την πραγματικότητα, αλλά και να την θαυμάζουμε. Φυσικά πιστεύω ότι η λογοτεχνία που δεν υποτάσσεται στη βιομηχανία ψυχαγωγίας,  μπορεί να μας οδηγήσει σε ένα σύνορο όπου  μπορούμε να αντιληφθούμε μια αυτοκρατορία ομορφιάς. Εάν μπορώ να αποδεχτώ ότι υπάρχει ομορφιά, είτε με την ηθική είτε με την αισθητική έννοια, μου είναι ευκολότερο να αντέξω το γεγονός ότι δεν θα μπορέσω ποτέ να περάσω αυτό το σύνορο. Είναι ευκολότερο,  γιατί η ομορφιά αυτή είναι η απόδειξη για την ύπαρξη μιας αυτοκρατορίας πέρα από αυτό το σύνορο. Δεν είμαι μυστικιστής, όχι ιδιαίτερα, και δεν πρόκειται γι’ αυτό. Γιατί θα μου έκανε μεγάλη εντύπωση εάν αποδεικνυόταν ότι η αυτοκρατορία αυτή δεν βρίσκεται ακριβώς εκεί όπου εμείς βασανιζόμαστε, αλλά κάπου αλλού. Δεν υπάρχει αληθινή και μη αληθινή πραγματικότητα, υπάρχει μόνο μία πραγματικότητα. Και δεν υπάρχει καμιά άλλη πραγματικότητα πέρα από την αισθητή πραγματικότητα, τίποτε έξω από αυτήν. Αυτό μπορεί να πληγώσει τις ευαίσθητες ψυχές, αλλά έτσι είναι, υπάρχει η ομορφιά και το περιεχόμενο της και  η πραγματικότητα που είναι πολύ θλιβερή."

                                                                   *** 


"Όσον αφορά τη γλώσσα των πολιτικών και των πολιτικών μέσων ενημέρωσης, όπως και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης ή τα ΜΜΕ,  νομίζω ότι είναι μια κακοποιημένη γλώσσα παντού στον κόσμο. Δεν αρκεί να πούμε ότι ψεύδεται, είναι αυτονόητο ότι ψεύδεται. Αλλά στην κακοποίηση υπάρχει κι ένα άλλο στοιχείο πολύ σημαντικό, εκείνο της ασυλίας και εξαίρεσης από τον νόμο,  του πολιτικού, του καναλάρχη, του ανεγκέφαλου χρήστη του facebook και του twitter, που με τον λόγο του, μεταμορφώνει αναγκαστικά εκείνον που μιλάει, αυτό που λέει και πως το λέει. Αλλά απαντώντας στο άλλο μισό της ερώτησης σας, ακόμα κι αν  έχετε δίκιο ότι η γλώσσα κακοποιείται εύκολα, ότι ο άνθρωπος έχει αρκετούς λόγους να έχει αηδιάσει  από τη χρήση της γλώσσας, αυτό από μόνο του δεν είναι ικανό  να μας οδηγήσει στην απόφαση να παραιτηθούμε από τη γλώσσα. Και όχι επειδή είναι προφανής παραλογισμός, αφού ο ποιητής γράφει ποιήματα και θα συνεχίζει να γράφει. ΥΠΑΡΧΕΙ Ο ΠΟΙΗΤΗΣ και ΠΑΝΤΑ ΘΑ ΥΠΑΡΧΕΙ. Ο ποιητής είναι αήττητος, επειδή δεν μπορεί να  εξαγοραστεί,  δεν μπορεί να πουληθεί σαν εμπόρευμα, ο ποιητής, ακόμα και σήμερα, δεν εισπράττει οικονομικό όφελος από πουθενά. Ας υποθέσουμε ότι προσπαθούν να τον εξαγοράσουν και αυτός υποκύπτει, τότε,  αυτός ο ποιητής,  θα γράψει για το τι έχουν κάνει μαζί του και το πόσο άθλιος  κατάντησε να είναι κι ο ίδιος, αλλά θα το κάνει σε ένα ποίημα τόσο συγκλονιστικό, τόσο συγκλονιστικά διαυγές, που θα το διαβάζουμε για αιώνες με δέος – και με αυτόν τον τρόπο  θα σωθεί. Και μαζί του σωζόμαστε κι εμείς."

                                                                 ***

"Εν ολίγοις: ναι. Πιο αναλυτικά: ναι, γιατί ακριβώς αυτή η δυαδικότητα καθορίζει τον άνθρωπο. Πρώτα διαπράττει κάτι ασυγχώρητο  στους άλλους ή κι εναντίον του εαυτού του, και μετά δείχνει απεριόριστη μεταμέλεια.  Δεν μπορώ να παρέμβω λέγοντας  «έι, καν’ το αντίστροφα, πρώτα να  δείξεις μεταμέλεια και μετά να διαπράξεις αυτό  για το οποίο έχεις ήδη μετανιώσει» με την ελπίδα ότι θα έρθει ο καιρός που δεν θα συμβεί . Εγώ δεν μπορώ να μιλήσω εξ ονόματός τους, απλώς τους περιγράφω σε ένα μυθιστόρημα, δεν μπορώ να κάνω τίποτα περισσότερο από το να τους δώσω χώρο σε αυτά τα έργα, από ‘κει και πέρα μιλούν οι ίδιοι. Ο συγγραφέας δεν μπορεί να παρέμβει σε τίποτα. Η δουλειά του είναι απλώς να κάθεται και να καταγράφει με προσοχή ακριβώς αυτά που του υπαγορεύει η πραγματικότητα…
Δεν πιστεύω στη Χρυσή Εποχή. Δεν πιστεύω, πως υπήρχε κάποτε παλαιότερα μια εποχή, όπου το καλό κι αγαθό, η αριστεία και το μεγαλείο ή η πνευματική εξύψωση ήταν οι ύψιστες αξίες κάθε ανθρώπου. Αλλά υπάρχουν και ήρωες στα βιβλία μου που το πιστεύουν και το πιστεύουν βαθειά, γιατί, πέρα από αυτή την πίστη,  δεν υπάρχει τίποτα άλλο από το οποίο να μπορούν να κρατηθούν. Φυσικά, τα καταγράφω όλα αυτά, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι τα συμμερίζομαι κιόλας. Ένα είναι σίγουρο: το γεγονός ότι αυτοί οι ήρωες μου είναι ικανοί να πιστεύουν σε αυτό, δηλαδή σε μια Χρυσή Εποχή, όπου η ομορφιά, η ηθική, η καλοσύνη και η εξαιρετική πνευματική εξύψωση κυριαρχούσαν πάνω απ’ όλα, μου προσφέρει μια στιγμιαία, φευγαλέα και αμυδρή ελπίδα. Και παράλληλα,  με εμποδίζει να ακούω το τρομακτικό, υποχθόνιο  γέλιο, που κάνει το αίμα μου να παγώνει στις φλέβες μου. 

                                                                ***
Απόσπασματα από συνέντευξη του μεγάλου συγγραφέα στη μεταφράστρια του στα ελληνικά Ιωάννα Αβραμίδου,"Αναγνώστης, 14 Μαϊου, 2019