ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ 1960-2018-ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Γ.ΧΡ. ΚΑΙ Π.Ν. ΣΤΟΝ ΟΡΙΖΟΝΤΑ

Ερ. Ποιος ο στόχος της έκδοσης της Ανθολογίας Κυπριακής Ποίησης (1960-2018) που κυκλοφόρησε πρόσφατα;

Γ.ΧΡ.- Π.Ν. Ο στόχος μας ήταν ένας και μοναδικός: Να προβάλουμε την κυπριακή ποίηση και δη στον ευρύτερο ελληνικό χώρο. Πιστεύουμε βαθιά ότι αν διατρέξει κανείς ανάδρομα την κυπριακή ποίηση στον χρόνο, μέχρι και τις μέρες μας, θα εντοπίσει μικρά και μεγάλα ποιητικά αριστουργήματα, τα οποία δεν υστερούν σε τίποτα από αντίστοιχα τους στην ευρύτερη ελληνική και διεθνή λογοτεχνία. Δεν κομπάζουμε, αλλά όπως έχουμε αναφέρει και στην Εισαγωγή της εν λόγω ανθολογίας, «ενώ στις καλύτερές της στιγμές η κυπριακή ποίηση δείχνει επαρκώς εξοπλισμένη να αναμετρηθεί με το διηνεκές του χρόνου, παραμένει ακόμη σε σημαντικό βαθμό αδικαίωτη κι αχειροκρότητη σ’ αυτή τη μακρινή γωνιά, όπως εύστοχα έχει διατυπώσει ο σημαντικότερος ποιητής της νεότερης κυπριακής ποίησης, Κώστας Μόντης». Ως εκ τούτου, προσπαθήσαμε μέσω της ΑΝΘΟΛΟΓΙΑΣ ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ 1960-2018, να αναδείξουμε όσο μπορούμε την ποιότητα που χαρακτηρίζει την ποίηση μας, να μαζέψουμε και να συγκεντρώσουμε λίγο από τον ανθό της, να ρίξουμε γέφυρες που να την ενώνουν με τον ανυποψίαστο ή υποψιασμένο ή ακόμα και πεπλανημένο, Έλληνα αναγνώστη που για διάφορους λόγους δεν την έχει ακόμα γνωρίσει ή δεν έχει σαφή εικόνα γι’ αυτήν. Να γνωστοποιήσουμε ή και να υπενθυμίσουμε σε όσους την έχουν ξεχάσει. Να φωνάξουμε, γιατί όχι, “κοιτάξτε, εδώ υπάρχει κάτι στο οποίο αξίζει κανείς, που αγαπά την ποίηση, να εγκύψει”.

Ερ. Ποιοι ποιητές ανθολογούνται; Με ποια κριτήρια έγινε η επιλογή τους;

Γ.ΧΡ.- Π.Ν. Η παρούσα ανθολογία συμπυκνώνει κοπιώδεις προσπάθειες να επιτευχθεί μια όσο το δυνατόν ευρύτερη παράθεση των πιο αξιόλογων φωνών των εν ζωή Κύπριων ποιητών, αρχής γενομένης από τη γενιά της Ανεξαρτησίας μέχρι τις μέρες μας, των οποίων, μάλιστα, η ποίηση αποτελεί είτε την αποκλειστική είτε την κυριότερη δημιουργική ενασχόλησή τους. Αυτή τουλάχιστον ήταν η αποκλειστική φροντίδα και το ειλικρινές μας μέλημα. Βασικά κριτήρια, λοιπόν, της έκδοσης ήταν πρωτίστως η ποιότητα του ποιητικού υλικού, η ικανότητα των ποιημάτων να μιλήσουν από μόνα τους, δίχως μεσολαβήσεις και ανούσιους εξωραϊσμούς, αλλά και η αντιπροσωπευτικότερη εκπροσώπηση των τεσσάρων λογοτεχνικών γενεών που παρατίθενται (1. γενιά της Ανεξαρτησίας, 2. γενιά της Εισβολής, 3. γενιά της Κατοχής και της αφθονίας, 4. νεότερη, ακόμη αδιαμόρφωτη, ομάδα ποιητών), προκειμένου η παρουσία τους να χαρτογραφεί, εν είδη πρακτικού γραμματολογικού οδηγού, τη λογοτεχνική ιστορία έξι, σχεδόν, δεκαετιών κυπριακής ποίησης. Δεν διεκδικούμε, ωστόσο, το αλάθητο. Ενδεχομένως να είχαν θέση στην ανθολογία και άλλοι ποιητές ή ποιήτριες. Αφού, όμως, αυτό ήταν αδύνατον αφενός γιατί δεν είμαστε αλάνθαστοι και αφετέρου γιατί ο χώρος ήταν περιορισμένος, ήμασταν τουλάχιστον υποκειμενικά έντιμοι, δηλαδή, δεν υπήρξε καμία σκόπιμη παράλειψη. Στη σημείο αυτό θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε ξανά τον εκδότη, Γιώργο Δάγλα τόσο για την άψογη συνεργασία όσο και για την ελευθερία κινήσεων που μας έδωσε. Προσπαθήσαμε να τη σεβαστούμε και να την αξιοποιήσουμε προς όφελος της λογοτεχνίας και μόνον.

Οι ποιητές που συμπεριλήφθηκαν στην Ανθολογία είναι οι ακόλουθοι:

Γιώργος Μοράρης
Κυριάκος Χαραλαμπίδης
Κώστας Βασιλείου
Μιχάλης Πασιαρδής
Ντίνα Παγιάση Κατσούρη
Πολύβιος Νικολάου
Στέφανος Κωνσταντινίδης
Ανδρέας Καρακόκκινος
Ανδρέας Πετρίδης
Ανδρέας Χατζηθωμάς
Αντώνης Πιλλάς
Γιώργος Μολέσκης
Έλενα Τουμαζή Ρεμπελίνα
Λεύκιος Ζαφειρίου
Λίλη Μιχαηλίδου
Μαρία Περατικού Κορακάκη
Μάριος Αγαθοκλέους
Μιχάλης Πιερής
Μόνα Σαββίδου Θεοδούλου
Νάσα Παταπίου
Φροσούλα Κολοσιάτου
Χρήστος Μαυρής
Αγγέλα Καϊμακλιώτη
Αλεξάνδρα Γαλανού
Ανδρέας Γεωργαλλίδης
Βάκης Λοϊζίδης
Γιώργος Καλοζώης
Γιώργος Χαριτωνίδης
Γιώργος Χριστοδουλίδης
Ελένη Κεφάλα
Ευτυχία Παναγιώτου
Ευφροσύνη Μαντά Λαζάρου
Ζέλεια Γρηγορίου
Λεωνίδας Γαλάζης
Μιχάλης Παπαδόπουλος
Νένα Φιλούση
Πάμπος Κουζάλης
Παναγιώτης Νικολαΐδης
Στέφανος Σταυρίδης
Χριστιάνα Αβρααμίδου
Ανδρέας Τιμοθέου
Αντωνίνη Σμυρίλλη
Κωνσταντίνος Παπαγεωργίου
Μαρίνα Αρμεύτη
Στέλλα Βοσκαρίδου
Γιώργος Ταρδίος
Στέφανος Στεφανίδης

Αναφέρεστε σε τέσσερεις λογοτεχνικές γενιές αυτής της περιόδου. Ποιες είναι, ποια τα χαρακτηριστικά τους;

Γ.Χρ. - Π.Ν. Συμπεριλαμβάνουμε αρχικά ζώντες ποιητές από τη Γενιά της Ανεξαρτησίας· δημιουργούς, με άλλα λόγια, που ανδρώθηκαν στα χρόνια του αντιαποικιακού αγώνα της Ε.Ο.Κ.Α. και οι οποίοι εκδίδουν τα πρώτα βιβλία τους κατά τη δεκαετία του 1960 και ως το 1974. Η γενιά αυτή έδωσε σημαντικό έργο, καθώς, αφομοιώνοντας δημιουργικά τον μοντερνισμό, όπως αυτός μετακενώθηκε στην Ελλάδα κυρίως μέσα από το παράδειγμα του Σεφέρη και του Ελύτη και αξιοποιώντας παράλληλα την ειρωνική ποιητική του Καβάφη, υπερέβηκε την επίδραση του Παλαμά και της μετασυμβολιστικής ποίησης και οδήγησε τα πράγματα παραπέρα. Στη συνέχεια τη σκυτάλη παίρνει η Γενιά της Εισβολής, η οποία συγκλονισμένη από την Τούρκικη Εισβολή, την προσφυγιά, τους αγνοούμενους και την κατοχή του 37% του βόρειου μέρους του νησιού θρηνεί αρχικά και εξεγείρεται για τη συμφορά. Στη συνέχεια, ωστόσο, μαζί με τη βασική θεματική του δράματος του 1974, εναλλάσσονται υπαρξιακοί και αυτοαναφορικοί προβληματισμοί, καθώς και σατιρικές και ειρωνικές προσεγγίσεις της σύγχρονής τους κυπριακής πραγματικότητας. Η τρίτη ποιητική γενιά που εκπροσωπείται είναι η Γενιά της Κατοχής και της αφθονίας, που συμπεριλαμβάνει δημιουργούς που εκδίδουν από το 1990 μέχρι και το 2010 και έχουν ζήσει στην τρυφερή παιδική τους ηλικία το καθοριστικό ιστορικό γεγονός της διπλής τραγωδίας του 1974. Όσο, όμως, απομακρυνόμαστε τώρα χρονικά από το καθοριστικό ιστορικό γεγονός η όσο ο χρόνος απομακρύνεται και συνακόλουθα μας απομακρύνει από αυτό, το τραύμα της εισβολής αρχίζει να αντανακλάται στο έργο τους με τα χαρακτηριστικά μιας εσωτερικότερης οπτικής, η οποία όχι μόνο δεν πλήττει το αδιαπραγμάτευτο της δραματικότητάς τους, αλλά αναδεικνύει αθησαύριστα τα ποιητικά, ιστορικά και κοινωνικά της βάθη, τα οποία στερεοποιούνται με σφρίγος μέσα από τη ρέουσα ποιητική διαδικασία. Παράλληλα δεν λείπουν, οι υπαρξιακοί, φιλοσοφικοί, κοινωνικοί και αυτοαναφορικοί προβληματισμοί ούτε ο δημιουργικός διάλογος με την ελληνική και παγκόσμια ποίηση. Τέλος συμπεριλαμβάνουμε αξιόλογες φωνές από τη νέα αδιαμόρφωτη ακόμη ποιητική γενιά, η οποία με παιγνιώδη πολλές φορές διάθεση στρέφεται στη δημιουργική αφομοίωση της ποιητικής παράδοσης και σε υπαρξιακά, ποιητικά, ερωτικά και κοινωνικά θέματα.

Ερ. Γενικότερα ποια πιστεύετε είναι η χρησιμότητα κυκλοφορίας τέτοιων ανθολογίων; Τι πρέπει να χαρακτηρίζει μια ανθολογία για να είναι αντιπροσωπευτική και χρήσιμη;

Γ.ΧΡ. - Π.Ν. Τέτοιου είδους ανθολογήσεις αποτελούν μια δειγματοληπτική ποιητική καταγραφή που, ωστόσο, φιλοδοξούν να αφήσουν ισχυρό στίγμα. Οι ποιητές και τα ποιήματα που φιλοξενούνται στην ανθολογία μας, έχουν, βεβαίως, κοινά γενικά γνωρίσματα, αλλά και ουσιώδεις διαφοροποιήσεις. Η τέχνη τους πηγάζει από ένα ενιαίο χώρο, πολιτισμό, παράδοση, γλώσσα. Απ’ εκεί και πέρα, ο καθένας αρθρώνει τη δική του φωνή με τις ιδιομορφίες, την αισθητική, την ουσία και τους χρωματισμούς της. Οι πιο φτασμένοι προτείνουν μια ολόκληρη κοσμοθεώρηση μέσα από την ποίηση τους· οι νεότεροι στις καλύτερες τους στιγμές, ανανεώνουν οπτικές, αντιλήψεις και γλωσσικές προσεγγίσεις για την ποίηση, προειδοποιούν ότι έρχονται. Όλα αυτά πιστεύουμε ότι πρέπει να απεικονίζονται σε μια τέτοια ανθολογία που φιλοδοξεί να καλύψει μια χρονική περίοδο σχεδόν 60 ετών. Μια περίοδο, μάλιστα, κατά την οποία συγχρωτίστηκαν τέσσερις ολόκληρες γενιές ποιητών. Συνεπώς, η παρούσα ανθολογία είναι πρωτίστως πολλές γεύσεις. Αν το δούμε κάπως ρομαντικά, είναι όπως να μπαίνει κανείς σε ένα αρωματοπωλείο. Όχι για να αγοράσει ένα μοναδικό άρωμα, αλλά για να αποκομίσει μια σπάνια ανάμιξη αρωμάτων. Οπότε πέραν από τις αυτονόητες φιλολογικές χρησιμότητες που έχει μια ανθολογία ποίησης, η ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ 1960-2018 είναι και μια άσκηση ομορφιάς, γούστου, καλαισθησίας, μια εξελικτική στον χρόνο αναζήτηση του συνολικά ωραίου, όπως αυτό εκπέμπεται σαν ορμητικός πίδακας από πολλές πηγές. Μια αισθητική ενατένιση σε έναν ολάνθιστο κήπο. Και τέτοιος είναι, πιστεύουμε, ο κήπος της ποίησής μας.

Ερ. Η ανθολόγηση σάς οδήγησε σε κάποιες διαπιστώσεις για την κυπριακή ποίηση;

Γ.ΧΡ.- Π.Ν. Η ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ 1960-2018 καταδεικνύει, κατά την άποψή μας, ότι η κυπριακή ποίηση αποτελεί ανθισμένο κλαδί της ελληνικής λογοτεχνικής παραγωγής, με τις ιδιαιτερότητες, και τις ιδιομορφίες της ανθρωπογεωγραφίας, του τόπου και της διαλέκτου, να λειτουργούν, όπως είναι πεποίθησή μας, μόνο εμπλουτιστικά και επιβεβαιωτικά. Ο αναγνώστης, λοιπόν, της ανθολογίας δεν θα αργήσει, κατά την άποψή μας, να διαπιστώσει ότι και η θεματολογία της νεότερης λογοτεχνίας της Κύπρου, παρά τις όποιες μορφολογικές και υφολογικές διαφοροποιήσεις που αναπόφευκτα υπάρχουν από γενιά σε γενιά, υπήρξε πάντα προσανατολισμένη στις πολιτιστικές και ιστορικές εξελίξεις του νησιού όσο και του ελληνισμού γενικότερα. Εκτείνεται δε, συχνά, και πέραν αυτών, αγγίζοντας οικουμενικά και πανανθρώπινα ζητήματα, τα οποία αναδεικνύει άλλοτε με λυρισμό και στοχασμό κι άλλοτε με απαλή ή καυστική ειρωνεία.

Καθοριστικό, ωστόσο, ιστορικό γεγονός, που αποτελεί μέχρι και σήμερα βασική πηγή από την οποία οι Κύπριοι ποιητές αντλούν έμπνευση, είναι η διπλή τραγωδία τού 1974, καθώς και η συνεχιζόμενη τούρκικη κατοχή, που με τις ολέθριες επιπτώσεις τους σημάδεψαν ανεξίτηλα και επηρεάζουν ακόμη μέχρι τις μέρες μας κάθε πτυχή της κυπριακής καθημερινότητας και ζωής. Παράλληλα με τον κεντρικό αυτό θεματικό άξονα, οι Κύπριοι ποιητές πραγματεύονται με κριτικό και σαρκαστικό τρόπο τη ραγδαία οικονομική ανάπτυξη και καταναλωτική αλλοτρίωση της κυπριακής κοινωνίας ή ακόμη στρέφονται σε υπαρξιακά, ποιητολογικά και άλλα θέματα. Αξιοσημείωτη, επίσης, σε αριθμό ποιημάτων της ανθολογίας είναι η λογοτεχνική χρήση της κυπριακής διαλέκτου είτε αμιγώς είτε σε συνδυασμό με τη νεοελληνική κοινή. Και παρά το γεγονός ότι η χρήση της διαλέκτου αυξάνει της απαιτήσεις για τον εξωδιαλεκτικό αναγνώστη ώστε να γίνει κατανοητή, εντούτοις, πιστεύουμε ακράδαντα ότι ο ποιητικός σπινθήρας που εγκλείεται σε αυτήν είναι αδύνατον να μην λάμψει.

Τη συνέντευξη από τους Γιώργο Χριστοδουλίδη και Παναγιώτη Νικολαϊδη πήρε ο Αντώνης Γεωργίου