"ΕΡΧΕΤΑΙ ΚΑΛΗ ΣΟΔΕΙΑ 'Η ΜΑΛΛΟΝ ΗΡΘΕ"
ΜΙΑ ΚΡΙΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΠΟΙΗΤΙΚΗΣ ΣΥΛΛΟΓΗΣ "ΤΟ ΑΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΤΟ" ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΙΔΗ
ΤΟΥ ΜΙΧΑΛΗ ΠΑΠΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΥ*
Το απραγματοποίητο είναι μία από τις δυνατές εκφορές των μικρών θανάτων που δοκιμάζει ο άνθρωπος στην τριβή του με την καθημερινότητα. Στην περίπτωση του Γιώργου Χριστοδουλίδη και της τέταρτης ποιητικής συλ- λογής του, το «απραγματοποίητο» είναι η ανθρωπολογία της ποίησής του. Κι είναι πολλοί οι τρόποι που μπορεί να μετέλθει ο άνθρωπος προκειμένου να επιμεληθεί το χάσμα της πλήρωσης ή την ήττα του. Το Απραγματοποίητο του Γ. Χριστοδου- λίδη κινείται όχι προς αυτήν την κατεύ- θυνση, αλλά εντός της ίδιας μίας κατεύ- θυνσης, σαν να διερευνά την πληγή που σκάβει το συγκεκριμένο στοιχείο στην αν- θρώπινη συνείδηση και το σώμα της ύπαρ- ξης. Και μέσα σε αυτά τα όρια μεταλλάσ- σεται διαρκώς: άλλο- τε ως αποκομμένος ποταμός από την πηγή του, πότε ως συντριβή στο αδιατάρακτο της πραγματικότητας, αλ- λού περνώντας τη γραμμή του ανεπί- στρεπτου ή φέγγοντας τον δικό του ήλιο κρυμμένο σε ασημάδευτη θάλασσα. Κι όμως, παρά τον λυρισμό της, η ποίη- ση του Χριστοδουλίδη δεν αναπτύσσεται με όρους ατομικής ψυχολογίας. Βαθιά στο ποίημα εργάζεται μια μεταφυσική του αι- σθητού, η οποία μετουσιώνεται σε εικό- να. Για την ακρίβεια, σε ακτινογραφία της εικόνας. Θα έλεγα πως το μεγαλύτερο ενδιαφέ- ρον στην ποιητική φωνή του Χριστοδου- λίδη έγκειται ακριβώς σε αυτήν τη συν- θήκη: στη διαδικασία που παράγει την ει- κόνα και όχι στην εικόνα αυτή καθαυτή πα- ρά τη χρήση υπερρεαλιστικών και εξπρε- σιονιστικών ρητορικών ελιγμών, στους οποίους οφείλεται εν πολλοίς και η έντο- νη εικονοποιία του ανά χείρας βιβλίου. Η αντιμετώπιση του ποιήματος ως δια- δικασία παραγωγής εικόνας μετατρέπει το καλλιτεχνικό δημιούργημα σε αντικεί- μενο. Υπό την έννοια πως ο Χριστοδουλί- δης οικοδομεί την καλλιτεχνική του επι- κράτεια στη βάση της δύναμης που δια- θέτουν οι μορφές των αντικειμένων, η πα- ρουσία και η χρήση των οποίων προσδίδει πολιτικό περιεχόμενο στα συγκεκριμένα ποιήματα. Μην φανταστείτε όμως ούτε κά- ποιο είδος στρατευμένης τέχνης ούτε ένα τυποποιημένο βίωμα υπό τη μορφή συν- θήματος ή σλόγκαν. Στην προκειμένη πε- ρίπτωση, η πολιτική υπόσταση των ποιη- μάτων είναι ζήτημα αντικειμένων, όπως αυτά εκφέρονται με μόνη διαμεσολάβηση- ση τη λέξη και κατ’ επέκταση όπως περι- γράφουν το κοινωνικό και ιστορικό περι- βάλλον από το οποίο προέρχονται και στο οποίο ανήκουν αμετάκλητα. Στην κρίση μου, η μόνη αίσθηση απραγ- ματοποίητου που μένει μετά την ανάγνω- ση του τέταρτουποιητικού βιβλίου του Χρι- στοδουλίδη, αφορά την έλλειψη τόλμης ως προς τη μορφή των ποιημάτων, η οποία θα όξυνε την εντύπωση του αντικειμένου- ποιήματος. Γιατί στο σύνολό της, η πα- ρούσα συλλογή είναι η επιτομή της μέχρι τώρα λογοτεχνικής παρουσίας του Γ. Χρι- στοδουλίδη στα νεοελληνικά Γράμματα. Ενδεικτικά: Του είπαν/ ότι σαν έκαναν μπάνιο/ στη θάλασσα της Καρπασίας/ είδαν να περ- νάει σαν νέφος/ στα χωράφια/ μια αγέ- λη γαϊδάρων./ Στη γεωγραφία/ η χερσό- νησος είναι κοντά/ μας χωρίζει μόνο ένα ρήγμα/ που δεν καταγράφεται στις κλί- μακες./ Πολλοί παραπατούν και πέφτουν/ μες στο βάθος του/ ακολουθώντας τον αντίλαλο/ της συνείδησής τους./ Το πρωί σηκώνονται/ και πάνε στη δουλειά τους/ χωρίς γρατσουνιές/ σαν να μη συνέβη τί- ποτα. (Αβρόχοις ποσίν, σελ. 47 του βιβλίου) (φιλελεύθερος, 3/7/2010)
* Ο Μιχάλης Παπαντωνόπουλος είναι μεταφραστής και επιμελητής εκδόσεων.
Το απραγματοποίητο είναι μία από τις δυνατές εκφορές των μικρών θανάτων που δοκιμάζει ο άνθρωπος στην τριβή του με την καθημερινότητα. Στην περίπτωση του Γιώργου Χριστοδουλίδη και της τέταρτης ποιητικής συλ- λογής του, το «απραγματοποίητο» είναι η ανθρωπολογία της ποίησής του. Κι είναι πολλοί οι τρόποι που μπορεί να μετέλθει ο άνθρωπος προκειμένου να επιμεληθεί το χάσμα της πλήρωσης ή την ήττα του. Το Απραγματοποίητο του Γ. Χριστοδου- λίδη κινείται όχι προς αυτήν την κατεύ- θυνση, αλλά εντός της ίδιας μίας κατεύ- θυνσης, σαν να διερευνά την πληγή που σκάβει το συγκεκριμένο στοιχείο στην αν- θρώπινη συνείδηση και το σώμα της ύπαρ- ξης. Και μέσα σε αυτά τα όρια μεταλλάσ- σεται διαρκώς: άλλο- τε ως αποκομμένος ποταμός από την πηγή του, πότε ως συντριβή στο αδιατάρακτο της πραγματικότητας, αλ- λού περνώντας τη γραμμή του ανεπί- στρεπτου ή φέγγοντας τον δικό του ήλιο κρυμμένο σε ασημάδευτη θάλασσα. Κι όμως, παρά τον λυρισμό της, η ποίη- ση του Χριστοδουλίδη δεν αναπτύσσεται με όρους ατομικής ψυχολογίας. Βαθιά στο ποίημα εργάζεται μια μεταφυσική του αι- σθητού, η οποία μετουσιώνεται σε εικό- να. Για την ακρίβεια, σε ακτινογραφία της εικόνας. Θα έλεγα πως το μεγαλύτερο ενδιαφέ- ρον στην ποιητική φωνή του Χριστοδου- λίδη έγκειται ακριβώς σε αυτήν τη συν- θήκη: στη διαδικασία που παράγει την ει- κόνα και όχι στην εικόνα αυτή καθαυτή πα- ρά τη χρήση υπερρεαλιστικών και εξπρε- σιονιστικών ρητορικών ελιγμών, στους οποίους οφείλεται εν πολλοίς και η έντο- νη εικονοποιία του ανά χείρας βιβλίου. Η αντιμετώπιση του ποιήματος ως δια- δικασία παραγωγής εικόνας μετατρέπει το καλλιτεχνικό δημιούργημα σε αντικεί- μενο. Υπό την έννοια πως ο Χριστοδουλί- δης οικοδομεί την καλλιτεχνική του επι- κράτεια στη βάση της δύναμης που δια- θέτουν οι μορφές των αντικειμένων, η πα- ρουσία και η χρήση των οποίων προσδίδει πολιτικό περιεχόμενο στα συγκεκριμένα ποιήματα. Μην φανταστείτε όμως ούτε κά- ποιο είδος στρατευμένης τέχνης ούτε ένα τυποποιημένο βίωμα υπό τη μορφή συν- θήματος ή σλόγκαν. Στην προκειμένη πε- ρίπτωση, η πολιτική υπόσταση των ποιη- μάτων είναι ζήτημα αντικειμένων, όπως αυτά εκφέρονται με μόνη διαμεσολάβηση- ση τη λέξη και κατ’ επέκταση όπως περι- γράφουν το κοινωνικό και ιστορικό περι- βάλλον από το οποίο προέρχονται και στο οποίο ανήκουν αμετάκλητα. Στην κρίση μου, η μόνη αίσθηση απραγ- ματοποίητου που μένει μετά την ανάγνω- ση του τέταρτουποιητικού βιβλίου του Χρι- στοδουλίδη, αφορά την έλλειψη τόλμης ως προς τη μορφή των ποιημάτων, η οποία θα όξυνε την εντύπωση του αντικειμένου- ποιήματος. Γιατί στο σύνολό της, η πα- ρούσα συλλογή είναι η επιτομή της μέχρι τώρα λογοτεχνικής παρουσίας του Γ. Χρι- στοδουλίδη στα νεοελληνικά Γράμματα. Ενδεικτικά: Του είπαν/ ότι σαν έκαναν μπάνιο/ στη θάλασσα της Καρπασίας/ είδαν να περ- νάει σαν νέφος/ στα χωράφια/ μια αγέ- λη γαϊδάρων./ Στη γεωγραφία/ η χερσό- νησος είναι κοντά/ μας χωρίζει μόνο ένα ρήγμα/ που δεν καταγράφεται στις κλί- μακες./ Πολλοί παραπατούν και πέφτουν/ μες στο βάθος του/ ακολουθώντας τον αντίλαλο/ της συνείδησής τους./ Το πρωί σηκώνονται/ και πάνε στη δουλειά τους/ χωρίς γρατσουνιές/ σαν να μη συνέβη τί- ποτα. (Αβρόχοις ποσίν, σελ. 47 του βιβλίου) (φιλελεύθερος, 3/7/2010)
* Ο Μιχάλης Παπαντωνόπουλος είναι μεταφραστής και επιμελητής εκδόσεων.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου